TÜRKÇE
ENGLISH
Genel Bilgi
| Birim | İLAHİYAT FAKÜLTESİ |
| İLAHİYAT PR. | |
| Kod | ILH307 |
| Ad | İslam Mezhepleri Tarihi I |
| Dönem | 2024-2025 Eğitim-Öğretim Yılı |
| Yarıyıl | 5. Yarıyıl |
| Süre (T+U) | 2-0 (T-U) (17 Hafta) |
| AKTS | 3 AKTS |
| Yerel Kredi | 2 Yerel Kredi |
| Eğitim Dil | Türkçe |
| Seviye | Lisans Dersi |
| Tür | Normal |
| Etiket | Z Zorunlu |
| Öğretim Şekli | Yüz Yüze Öğretim |
| Bilgi Paketi Koordinatörü | Dr. Öğr. Üyesi FATMANUR ALİBEKİROĞLU |
| Dersin Öğretim Elemanı |
Dr. Öğr. Üyesi FATMANUR ALİBEKİROĞLU
(Güz)
(A Grubu)
(Sor. Öğr. Ele.)
Prof. Dr. YUSUF GÖKALP (Güz) (B Grubu) (Sor. Öğr. Ele.) |
Dersin Amacı / Hedefi
İslam düşünce tarihinin ilk dönemlerinde ortaya çıkan siyasi-itikadi nitelikli mezhepler ve bunların içerisinde yer aldığı din anlayışlarının genel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak, alanla ilgili analiz, yorum ve mukayese becerisi kazanmak.
Dersin İçeriği
Din, mezhep, cemaat ve tarikat kavramlarının içeriği; din-mezhep ilişkisi; zihniyetlerine göre mezhep tipolojileri; mezhepler tarihi araştırmalarında takip edilen yöntem ve teknikler; İslam düşünce tarihinde ilk ortaya çıkan mezhepler; mezheplerin doğuş sebepleri, önemli kişileri, tarihçeleri, temel görüşleri, alt grupları, yayıldıkları bölgeler, literatürü, İslam düşüncesine katkıları ve günümüzdeki tezahürleri.
Dersin Ön Koşulu
Zorunlu ve seçmeli dersleri almış olmak.
Kaynaklar
Sönmez Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş; İslam Mezhepleri Tarihi El Kitabı, ed. Hasan Onat, Sönmez Kutlu, Grafiker Yayınları.
Notlar
Yusuf Gökalp, Nail Karagöz, İslam Mezhepleri Tarihi I, Ankara 2021; TDV İslam Ansiklopedisi ilgili maddeler
Dersin Öğrenme Çıktıları
| Sıra | Dersin Öğrenme Çıktıları |
|---|---|
| ÖÇ01 | İslam mezhepleri tarihi anabilim dalının amacı, lüzumu ve diğer bilim dallarıyla ilişkisini tanımlar. |
| ÖÇ02 | İslam mezhepleri tarihinin temel kavramlarını listeler. |
| ÖÇ03 | Mezhepler tarihinin temel kaynaklarını tanır, tasnif eder ve değerlendirir |
| ÖÇ04 | İslam mezheplerinin ortaya çıkışında etkili olan unsurları belirler |
| ÖÇ05 | Mezhepleri zihniyet yapılarına göre analiz eder |
| ÖÇ06 | Haricilik, Mürcie, Mutezile ve Şianın doğuşu, tarihçesi, temel görüşleri ve edebiyatını çözümler. |
| ÖÇ07 | Mezhepler arasında ilişki kurar, benzerlik ve farklılıklara işaret eder |
| ÖÇ08 | Mezheplerin İslam düşüncesi içerisindeki yerini açıklar |
Program Öğrenme Çıktıları ile İlişkisi
| Sıra | Tür | Program Öğrenme Çıktıları | Duzey |
|---|---|---|---|
| PÖÇ01 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak doğru dini bilgiye ulaşır. | |
| PÖÇ02 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Bilimsel ve felsefî alanda elde edilen birikimleri ilahiyat alanına taşır. | |
| PÖÇ03 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslami ilimler tarihinde ortaya konan bilimsel birikim ve tarihi tecrübeyi tasnif eder. | |
| PÖÇ04 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslam Dini´´nin temel kavramları, kaynakları, esasları, değerleri ve felsefesini tanımlar. | 3 |
| PÖÇ05 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Din olgusunun, insan ve toplum yapısının oluşmasına, değişmesine ve gelişmesine etkilerini açıklar. | 5 |
| PÖÇ06 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslam Tarih ve Medeniyetinin oluşum ve gelişim süreçlerini açıklar. | 4 |
| PÖÇ07 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Müslüman toplumların sosyo-kültürel, dinî, siyasî ve iktisadî yapısını tanımlar. | 4 |
| PÖÇ08 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Temel dini metinleri yorumlar. | |
| PÖÇ09 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Günümüz ihtiyaçları çerçevesinde temel dinî problemlere çözüm üretir. | 5 |
| PÖÇ10 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslam tarihi, kültürü, sanat ve edebiyatı alanında bilgi ve beceri kazanır. | 2 |
| PÖÇ11 | Beceriler - Bilişsel, Uygulamalı | Dini değerlerin toplumda birleştirici, bütünleştirici, uzlaştırıcı rolüne uygun tutum ve davranışlar sergiler. | 5 |
| PÖÇ12 | Beceriler - Bilişsel, Uygulamalı | İtikat, ibadet, ahlak ve muamelât açısından İslam dinini doğru olarak açıklar. | 3 |
| PÖÇ13 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Din, bilim, sanat, felsefe ve ahlakın birbirlerini tamamlayan unsurlar olduğunu ve birlikte düşünülmesi gerektiğini ayırt eder. | |
| PÖÇ14 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | İnanca ve kutsallık atfedilen değerlere saygı gösterir. | 5 |
| PÖÇ15 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | İlgi yetenekleri doğrultusunda bilimsel, sosyal, kültürel ve sanatsal alanlarda öğrenme gereksinimlerinin farkında olur. | |
| PÖÇ16 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Pratik din hizmetleri, din eğitimi ve öğretimi alanlarında görev yapar. |
Haftalık Akış
| Hafta | Konu | Ön Hazırlık | Yöntemler |
|---|---|---|---|
| 1 | Mezhepler tarihinin tanımı, amacı, lüzumu ve diğer bilimlerle ilişkisi | Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 10-23; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss.19-23 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 2 | Mezhepler tarihinin inceleme alanları, temel kavramları, yöntemi | Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 23-29; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 24-32 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 3 | Mezhepler tarihi biliminin gelişim evreleri ve temel sorunları | Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 66-89 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 4 | Mezhepler tarihi klasik kaynak eserleri ve özellikleri | Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 90-120; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 46-49 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 5 | Din-mezhep ilişkisi, mezhep taassubu, mezhepler üstü yaklaşım | DİA, Mezhep mad.; DİA, Din mad.; Onat, Hasan, İslam Ortak Paydası ve Mezhep Gerçeği, İstanbul 2019; Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 36-41; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 37-40. | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 6 | Mezheplerin zihniyetlerine göre analizi | Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, ss. 43-54; Kutlu, Tarihsel Din Söylemleri Üzerine,ss. 15-47 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 7 | Mezheplerin doğuşunda etkili olan sebepler | Kadir Gömbeyaz, 73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi, UÜİFD., c. 14 sayı 2 (2005) ss. 147-160; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 49-58; Kutlu, Mezhepler Tarihine Giriş, 43-54 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 8 | Ara sınav | Konu tekrarı | Ölçme Yöntemleri: Yazılı Sınav |
| 9 | Haricilik; doğuşu, oluşum süreci, tarihçesi, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesindeki yeri | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 63-90; DİA, Haricilik mad. | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 10 | Mürcie; doğuşu, oluşum süreci, tarihçesi, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesindeki yeri | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 91-126; DİA, Mürcie mad. | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 11 | Mutezile; doğuşu, oluşum süreci, tarihçesi, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesindeki yeri | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 127-156 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 12 | Şia; Şiiliğin doğuşu ile ilgili Şii iddialar ve değerlendirmesi | Hasan Onat, Emeviler Devri Şii Hareketleri, 15-30; Onat, Şiiliğin Doğuşu Meselesi, AÜİFD., CXXXVI (1997), ss. 79-113; İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 157-182 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 13 | İmamiyye Şiası; doğuşu, oluşum süreci, tarihçesi, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesindeki yeri | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 183-214; DİA, İmamiyye mad. | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 14 | İsmaililik ve Zeydilik; doğuşu, oluşum süreci, tarihçesi, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesindeki yeri | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 215-265; DİA, ismailiyye mad.; Yusuf Gökalp, Zeydiyye Mezhebinin Doğuşu, Teşekkül Süreci ve Tarihçesi, ÇÜİFD., C 7 s. 2 (2007), ss. 56-93 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 15 | Ehl-i Sünnet; Doğuşu ve teşekkül süreci | İslam Mezhepleri Tarihi el Kitabı, ss. 343-360; DİA, Ehl-i Sünnet mad. | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 16 | Yıl sonu sınavı | Konu tekrarı | Ölçme Yöntemleri: Yazılı Sınav |
| 17 | Yıl sonu sınavı | Konu tekrarı | Ölçme Yöntemleri: Yazılı Sınav |
Değerlendirme (Sınav) Yöntemleri ve Kriterleri
| Değerlendirme Türü | Yarıyıl İçi / Yıl İçi Etkisi | Yarıyıl Sonu / Yıl Sonu Etkisi |
|---|---|---|
| 1. Ara Sınav | 100 | 40 |
| Genel Değerlendirme | ||
| Yarıyıl İçi / Yıl İçi Toplam | 100 | 40 |
| 1. Yıl Sonu Sınavı | - | 60 |
| Genel Toplam | - | 100 |
Öğrenci İş Yükü - AKTS
| Çalışmalar | Sayısı | Süresi (Saat) | İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ders (Sınav haftaları dahil değildir) | 14 | 2 | 28 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma (Ön çalışma, pekiştirme) | 14 | 2 | 28 |
| Değerlendirmeler ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ödev, Proje, Diğer | 0 | 0 | 0 |
| Ara Sınavlar (Yazılı, Sözlü, vs.) | 1 | 6 | 6 |
| Yarıyıl/Yıl Sonu/Final Sınavı | 1 | 16 | 16 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 78 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (s) | 3,12 | ||
| AKTS | 3 AKTS | ||