TİB862 Mutezile Kelam Okulu

Genel Bilgi

Dersin Amacı / Hedefi

Kelâm ilmi de, bu ihtiyacı karşılamanın gerekliliğine inanarak bir araya gelmiş ve aynı amaç doğrultusunda hareket eden insanlar topluluğu olan Mu’tezile mensuplarının düşüncelerinin belli bir forma dökülmesiyle ortaya çıkmış ; inanç dahiline giren bütün problemlerle ilgilenen bir bilim dal olarak teşekkül etmiştir.

Dersin İçeriği

Müslümanlar, Irak ve Şam bölgelerine hâkim olduklarında başta Hristiyanlık, Yahudilik ve Zerdüştlük olmak üzere birçok din ve etnik kültürle karşı karşıya gelmişlerdir. Bu bölgede Basra ve Kufe gibi yeni şehirler kurarak ve yerleşik hayata geçerek kültürel etkileşim içerisine girmişlerdir. İnançlarını tanımlama ihtiyacı hissetmeleri onları çeşitli teolojik söylemler aramaya yöneltti. Bu arayışta Hasan el-Basri'nin öğrencileri olan Vasıl b. Ata ve Amr b. Ubeyd'in öncülüğünde Mu'tezile kelam ekolünün takipçileri başarılı oldu. Mihne olayları, Ebu'l-Hudayl el-Allaf, Bişr b. Mu'temir ve en-Nazzam gibi âlimler vasıtasıyla ortaya çıkan Mu'tezile üzerinde olumsuz bir etki yaptı. Bu da bir zayıflama dönemiyle sonuçlandı. Ebu Ali ed-Dcubbai, oğlu Ebu Haşim ve Ebu'l-Kasım el-Ka'bi'nin çabaları bile bu 'çöküşü' durduramadı. Harezmşahlar devleti Mu'tezile'nin son kalesi haline geldi ve ardından Babür istilasının son darbesiyle 'saf' Mu'tezile ekolü ortadan kalktı.

Dersin Ön Koşulu

---

Kaynaklar

Câhiz, el-Beyân ve’t-tebyîn (nşr. Abdüsselâm M. Hârûn), Kahire 1975, I, 23. a.mlf., Kitâbü’l-Ḥayevân, II, 115-116; IV, 206; V, 53, 199-202. İbn Kuteybe, el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 483, 625. a.mlf., Teʾvîlü muḫtelifi’l-ḥadîs̱ (nşr. M. Zührî en-Neccâr), Kahire 1386/1966, s. 5, 128-130. a.mlf., ʿUyûnü’l-aḫbâr, I, 209, 337. Hayyât, el-İntiṣâr, s. 13-14, 17, 33-36, 43-44, 46-47, 97, 118-120, 126-127, 134, 237; ayrıca bk. A. Nasrî Nâdir’in mukaddimesi, s. 52. İbnü’r-Râvendî, Kitab Fadihat al-Mu‘tazilah (nşr. ve trc. Abdul-amir al-A‘asam), Beyrut-Paris 1975-77, s. 154, 164. Nevbahtî, Fıraḳu’ş-Şîʿa, s. 5. Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), IV, 494, 496-497; V, 142, 164, 193. Ebü’l-Kāsım el-Belhî [Kâ‘bî], el-Maḳālât: Ẕikrü’l-Muʿtezile (nşr. Fuâd Seyyid, Fażlü’l-iʿtizâl ve Ṭabaḳātü’l-Muʿtezile içinde), Tunus 1393/1974, s. 64, 70-71, 105-119. İbn Düreyd, el-İştiḳāḳ, I, 213-214. Eş‘arî, Maḳālât (nşr. H. Ritter), İstanbul 1929-30, s. 31, 155-156, 227, 249, 272-273, 513, 576. Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevḥîd (nşr. Bekir Topaloğlu – Muhammed Aruçi), Ankara 1423/2003, s. 679.

Notlar

Câhiz, el-Beyân ve’t-tebyîn (nşr. Abdüsselâm M. Hârûn), Kahire 1975, I, 23. a.mlf., Kitâbü’l-Ḥayevân, II, 115-116; IV, 206; V, 53, 199-202. İbn Kuteybe, el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 483, 625. a.mlf., Teʾvîlü muḫtelifi’l-ḥadîs̱ (nşr. M. Zührî en-Neccâr), Kahire 1386/1966, s. 5, 128-130. a.mlf., ʿUyûnü’l-aḫbâr, I, 209, 337. Hayyât, el-İntiṣâr, s. 13-14, 17, 33-36, 43-44, 46-47, 97, 118-120, 126-127, 134, 237; ayrıca bk. A. Nasrî Nâdir’in mukaddimesi, s. 52. İbnü’r-Râvendî, Kitab Fadihat al-Mu‘tazilah (nşr. ve trc. Abdul-amir al-A‘asam), Beyrut-Paris 1975-77, s. 154, 164. Nevbahtî, Fıraḳu’ş-Şîʿa, s. 5. Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), IV, 494, 496-497; V, 142, 164, 193. Ebü’l-Kāsım el-Belhî [Kâ‘bî], el-Maḳālât: Ẕikrü’l-Muʿtezile (nşr. Fuâd Seyyid, Fażlü’l-iʿtizâl ve Ṭabaḳātü’l-Muʿtezile içinde), Tunus 1393/1974, s. 64, 70-71, 105-119. İbn Düreyd, el-İştiḳāḳ, I, 213-214. Eş‘arî, Maḳālât (nşr. H. Ritter), İstanbul 1929-30, s. 31, 155-156, 227, 249, 272-273, 513, 576. Mâtürîdî, Kitâbü’t-Tevḥîd (nşr. Bekir Topaloğlu – Muhammed Aruçi), Ankara 1423/2003, s. 679.

Dersin Öğrenme Çıktıları

Program Öğrenme Çıktıları ile İlişkisi

Haftalık Akış

Öğrenci İş Yükü - AKTS