TÜRKÇE
ENGLISH
Genel Bilgi
| Birim | SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ |
| TEMEL İSLAM BİLİMLERİ (YL) (TEZLİ) | |
| Kod | TİB718 |
| Ad | İslam Hukuk Tarihi |
| Dönem | 2025-2026 Eğitim-Öğretim Yılı |
| Dönem | Bahar |
| Süre (T+U) | 3-0 (T-U) (17 Hafta) |
| AKTS | 6 AKTS |
| Yerel Kredi | 3 Yerel Kredi |
| Eğitim Dil | Türkçe |
| Seviye | Yüksek Lisans Dersi |
| Tür | Normal |
| Öğretim Şekli | Yüz Yüze Öğretim |
| Bilgi Paketi Koordinatörü | Doç. Dr. MUSTAFA HAYTA |
| Dersin Öğretim Elemanı |
Güncel dönem ders programı henüz yapılmamıştır.
|
Dersin Amacı / Hedefi
İslam hukukunun gelişimini tarihsel metotla bir bütün halinde öğreterek öğrencilerin fıkhın dinamizmini fark etmeleri, fıkıh tarihine ve günümüze ilişkin doğru bir perspektif kazanmalarını sağlamaktır.
Dersin İçeriği
Tarih boyunca islamın hukuk disiplinin geçirdiği aşama ve değişimlerden söz eder.
Dersin Ön Koşulu
Ön koşul bulunmamaktadır.
Kaynaklar
Fıkıh Maddesi (DİA), Hayrettin Karaman, İslam Hukuk Tarihi, Hayrettin Karaman İslam Hukukuna Giriş, Wael B. Hallaq İslam Hukuk Tarihi ve İslam Hukukunun Kaynakları, Abdullah Çolak İslam Hukuk Tarihi, Muhammed el-Hudari A History of Islamic Law, N.J. Coulson Fıkıh Tarihi İncelemeleri, Ahmet Yaman Fıkıh ve Fıkıh Tarihi İncelemeleri, İbrahim Kafi Dönmez
Notlar
Türk Hukuk Tarihi, Coşkun Üçok-Ahmet Mumcu-Gülnihal Bozkurt Hanefi Fıkıh Alimleri, Ahmet Özel Tarihu'l-fıkhî'l-islâmi, Bedran Ebu'l-Ayneyn Bedrân
Dersin Öğrenme Çıktıları
| Sıra | Dersin Öğrenme Çıktıları |
|---|---|
| ÖÇ01 | İslam hukukunun doğuşu sırasında mevcut olan hukuk sistemlerini ve hukuki sorunları öğrenir |
| ÖÇ02 | İslam hukukunun oluşumunda ve gelişiminde çevresel koşullarının ve örfün de etkili bir faktör olduğunu fark eder. |
| ÖÇ03 | İslam hukukunun gelişim dönemlerini kavrar ve dönüm noktalarını teşkil eden önemli gelişmeleri, müellifleri, eserleri ve düşünceleri tanır. |
| ÖÇ04 | Fıkhî faaliyetin zaman ve mekanın ihtiyaçlarına göre sürekli değişen ve gelişen dinamik bir süreç olduğunu anlar. |
Program Öğrenme Çıktıları ile İlişkisi
| Sıra | Tür | Program Öğrenme Çıktıları | Duzey |
|---|---|---|---|
| PÖÇ01 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslami ilimlerin tarihi gelişimi, metotları, kavramları ve kaynaklarını bilir, bunlar arasındaki farkları ve benzerlikleri karşılaştırır. | 1 |
| PÖÇ02 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslam düşünce tarihinde kelam, tasavvuf, İslam mezhepleri, İslam hukuku, tefsir ve hadis alanında ortaya çıkan ekollerin doğuşu, teşekkül süreci, temel görüşleri, kaynakların ve İslam düşüncesine katkılarını bilir | 1 |
| PÖÇ03 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | İslami ilimler sahasında ortaya konulan tarihsel tecrübe ve bilimsel birikimi sorgular, tasnif eder, güncel meselelerin çözümünde bundan yararlanır | 1 |
| PÖÇ04 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Günümüz ihtiyaçları doğrultusunda temel dinî problemlere çözüm üretebilme becerisi kazanır | |
| PÖÇ05 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Temel İslam bilimleri alanında bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak araştırma yapabilme becerisi kazanır | |
| PÖÇ06 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Temel dini metinleri okuma açıklama ve yorumlama becerisine sahip olur | |
| PÖÇ07 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Temel Din bilimleriyle ilgili ulusal ve uluslar arası çalışmaları takip etme, anlama becerisine sahip olur | |
| PÖÇ08 | Bilgi - Kuramsal, Olgusal | Alanıyla ilgili bilimsel bir zihniyete sahip olur | 3 |
| PÖÇ09 | Beceriler - Bilişsel, Uygulamalı | Alanıyla ilgili kaynakları kullanabilecek ve elde ettiği bilgileri paylaşabilecek düzeyde yabancı dil bilir | |
| PÖÇ10 | Yetkinlikler - Bağımsız Çalışabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği | Mesleki alanını ilgilendiren resmi ve özel kurumlarla işbirliği içersinde çalışır | |
| PÖÇ11 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | İlahiyat alanında bilimsel bilgi üretir. Elde ettiği temel dini bilgileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirir | |
| PÖÇ12 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Alanıyla ilgili toplumsal ihtiyaç ve problemlere çözüm üretebilecek araştırmalar yapar | 1 |
| PÖÇ13 | Yetkinlikler - Öğrenme Yetkinliği | Temel İslam Bilimleri alanına uygun yöntem teknik materyal ve teknolojik imkânları kullanır | 1 |
Haftalık Akış
| Hafta | Konu | Ön Hazırlık | Yöntemler |
|---|---|---|---|
| 1 | Hukuk, Hukuk Tarihi ve İslam Hukuk Tarihi Kavramları | HAYREDDİN KARAMAN, "FIKIH", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/fikih#1 | Öğretim Yöntemleri: Soru-Cevap, Tartışma |
| 2 | İslam'dan Önce Arap Yarımadası ve Çevresinde Hukuk | MUSTAFA FAYDA, "CÂHİLİYE", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/cahiliye | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Tartışma |
| 3 | Hz. Peygamber Devri ve Fıkhın Doğuşu: Ana Kaynak Kitâbın Ortaya Çıkışı ve Hz. Peygamber'in Örnekliği | Duman, Ali Hz. Peygamber Döneminden Müctehit İmamlar Döneminin Sonuna Kadar Fıkıh Eğitimi, Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu | Öğretim Yöntemleri: Bireysel Çalışma, Soru-Cevap |
| 4 | Sahabe Devri ve Fıkhın Gelişmesi: Hulefâ-i Râşidin Döneminde Fıkıh (Fukaha İçtihadının Başlaması, Hicâz ve Rey Ekollerin Doğuşu) | MEHMET EFENDİOĞLU, "SAHÂBE", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sahabe | Öğretim Yöntemleri: Tartışma, Beyin Fırtınası |
| 5 | Sahabe Devri ve Fıkhın Gelişmesi: Emevîler Döneminde Fıkıh (Sünnetin Tedvini) | İSMAİL YİĞİT, "EMEVÎLER", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/emeviler#1 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 6 | Endülüs Emeviler Dönemi ve Fıkıh Gelişimi | MEHMET ÖZDEMİR, "ENDÜLÜS", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/endulus#1 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Tartışma |
| 7 | Abbasiler Dönemi ve Fıkhın Olgunluk Çağı: Sünnî Olmayan Fıkıh Mezhepleri | DİA, "ABBÂSÎ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/abbasi | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Bireysel Çalışma |
| 8 | Ara Sınavlar | Ölçme Yöntemleri: Yazılı Sınav |
|
| 9 | Selçuklular Döneminde Fıkıh: Takrîr-Tefrî-Tahric-Tercih-Temyiz-Taklîd | FARUK SÜMER, "SELÇUKLULAR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/selcuklular#1 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 10 | Moğol İstilası Sonrasından Osmanlıların Yükseliş Dönemine Kadar Fıkıh | OSMAN GAZİ ÖZGÜDENLİ, "MOĞOLLAR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mogollar | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 11 | Mecelle Öncesi Dönemde Osmanlı Coğrafyası ve Ötesinde Fıkıh | OSMAN GAZİ ÖZGÜDENLİ, "MOĞOLLAR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mogollar | Öğretim Yöntemleri: Soru-Cevap, Anlatım |
| 12 | Sanayi Devriminden İslam Dünyasının Bütünüyle İşgaline Kadar Fıkıh | Çapcıoğlu, İhsan - Hilal Anık Sanayi Devrimi’nden Endüstri 4.0’a: Dijitalleşme ve Dijital Dünyada Dinin Statütsü, Tevilat: Selçuk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi | Öğretim Yöntemleri: Tartışma, Soru-Cevap |
| 13 | 20. Yüzyılda İslam Dünyasında ve Ülkemizde Fıkıh | Adem İNCE, "POSTMODERN EĞİTİM", Türk Maarif Ansiklopedisi, https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/postmodern-egitim/#yazar-1 | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Tartışma |
| 14 | Batı'da Fıkıh Çalışmaları | Adil, Abdurrahman Batıda Yüce İslam Şeriatı ve Sava Paşa’nın Fıkıh Usulü, sadeleştiren Ali Duman, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Soru-Cevap |
| 15 | İslam düşünce atlası ve dönemlendirme | Gazi Osman Özgüdenli: Düşüncenin Havzalari: İslam Düşünce Tarihinde Başlica İlim Ve Kültür Havzalari, İDA, I | Öğretim Yöntemleri: Anlatım, Tartışma |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavları | Ölçme Yöntemleri: Ödev |
|
| 17 | Yarıyıl Sonu Sınavları | Ölçme Yöntemleri: Ödev |
Öğrenci İş Yükü - AKTS
| Çalışmalar | Sayısı | Süresi (Saat) | İş Yükü (Saat) |
|---|---|---|---|
| Ders ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ders (Sınav haftaları dahil değildir) | 14 | 3 | 42 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma (Ön çalışma, pekiştirme) | 14 | 5 | 70 |
| Değerlendirmeler ile İlgili Çalışmalar | |||
| Ödev, Proje, Diğer | 0 | 0 | 0 |
| Ara Sınavlar (Yazılı, Sözlü, vs.) | 1 | 15 | 15 |
| Yarıyıl/Yıl Sonu/Final Sınavı | 1 | 30 | 30 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 157 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (s) | 6,28 | ||
| AKTS | 6 AKTS | ||